แดง

ไม้บลัด (Bloodwood) เป็นไม้ชนิดหนึ่งที่มีความโดดเด่นทั้งในด้านความงดงามและความทนทาน ทำให้ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายในการนำไปใช้ผลิตเฟอร์นิเจอร์ เครื่องเรือน และงานแกะสลัก ไม้บลัดมีสีแดงลึกคล้ายเลือดซึ่งเป็นที่มาของชื่อ และสามารถพบได้ในพื้นที่ป่าเขตร้อน โดยเฉพาะในทวีปแอฟริกาและอเมริกาใต้ ซึ่งที่จริงแล้ว "Bloodwood" เป็นชื่อทั่วไปที่ใช้เรียกไม้หลายชนิดที่มีสีแดงหรือสีน้ำตาลแดงซึ่งจะกล่าวถึงในรายละเอียดต่อไป

ที่มาและแหล่งต้นกำเนิดของไม้บลัด

ไม้บลัดสามารถพบได้ในหลายภูมิภาคของโลก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเขตป่าฝนของแอฟริกากลาง อเมริกาใต้ และในบางส่วนของเอเชีย ไม้บลัดในแต่ละภูมิภาคมีชื่อเรียกเฉพาะตามชนิดของไม้ ได้แก่:

• African Bloodwood: ไม้ชนิดนี้พบในป่าเขตร้อนของทวีปแอฟริกา เช่น กาบอง (Gabon), กานา (Ghana), ไนจีเรีย (Nigeria), และแคเมอรูน (Cameroon) ชื่อวิทยาศาสตร์ของมันคือ Pterocarpus angolensis ซึ่งในบางท้องที่เรียกว่า "Mubanga" หรือ "Kiaat"
• South American Bloodwood: อีกหนึ่งสายพันธุ์ที่รู้จักกันดีในชื่อ Brosimum rubescens ซึ่งมาจากป่าอเมซอนในบราซิลและประเทศใกล้เคียงในอเมริกาใต้ ไม้ชนิดนี้เรียกอีกชื่อว่า "Satine" หรือ "Brazilian Bloodwood"
• Australian Bloodwood: ในออสเตรเลียก็มีไม้ชนิดนี้ที่มีชื่อว่า Corymbia opaca ซึ่งพบได้ในพื้นที่ทางเหนือและภาคตะวันออกเฉียงใต้ของออสเตรเลีย และมักจะมีการเรียกชื่อว่า "Desert Bloodwood" หรือ "Red Bloodwood"

ขนาดและลักษณะของต้นไม้บลัด

ต้นไม้บลัดมีขนาดและลักษณะที่แตกต่างกันไปตามสายพันธุ์ โดยปกติแล้วต้นไม้บลัดจะมีขนาดสูงถึง 20-35 เมตร ในกรณีของ Pterocarpus angolensis ที่พบในแอฟริกา มักมีลำต้นตรง ลักษณะเปลือกไม้แข็งแรงและมีสีเข้ม เมื่อถูกตัดจะมีน้ำยางสีแดงคล้ายเลือดไหลออกมา ซึ่งเป็นเอกลักษณ์สำคัญ ส่วน Brosimum rubescens จากอเมริกาใต้จะมีขนาดเล็กกว่า มีความสูงเฉลี่ยประมาณ 15-25 เมตร แต่ยังคงมีสีของเนื้อไม้ที่สวยงามเข้มข้น ไม้บลัดมีเนื้อไม้ที่หนาแน่นและมีคุณภาพสูง มีความคงทนต่อสภาพอากาศและการผุพัง ทำให้เป็นไม้ที่นิยมใช้ในการผลิตเฟอร์นิเจอร์และเครื่องดนตรี ซึ่งความหนาแน่นนี้ทำให้ยากต่อการตัดและแกะสลัก แต่ก็เป็นที่ต้องการในตลาดเนื่องจากความคงทนและความงามที่แตกต่างจากไม้ชนิดอื่น

ประวัติศาสตร์ของการใช้ไม้บลัด

การใช้ไม้บลัดย้อนกลับไปได้หลายร้อยปี เริ่มจากชนพื้นเมืองในแอฟริกาและอเมริกาใต้ซึ่งใช้ไม้บลัดในการทำเครื่องใช้และเครื่องเรือน โดยเฉพาะชนพื้นเมืองในอเมริกาใต้ที่ใช้ไม้บลัดในการทำอาวุธและเครื่องมือไม้ เพราะความแข็งแรงทนทานของมันทำให้สามารถใช้งานได้นานและทนต่อสภาพภูมิอากาศในเขตร้อน ในแอฟริกา ไม้บลัดยังถือเป็นไม้มงคล มีความเชื่อว่าสามารถใช้ในการทำพิธีกรรมต่าง ๆ ได้ ในยุคอาณานิคม ไม้บลัดถูกนำเข้าสู่ยุโรป และถูกใช้ในการผลิตเฟอร์นิเจอร์หรูหรา เนื่องจากสีสันที่โดดเด่นและลักษณะความแข็งแรงทนทาน ทำให้เป็นที่นิยมอย่างมากในหมู่ขุนนางและชนชั้นสูง ไม้บลัดยังถูกใช้ในการทำเครื่องดนตรี เช่น กีตาร์ และไวโอลิน เพราะเสียงที่ดีและความงามของไม้ เมื่อตลาดอุตสาหกรรมเริ่มขยายตัวในศตวรรษที่ 19 และ 20 ความต้องการไม้บลัดก็เพิ่มขึ้นอย่างมาก และส่งผลให้มีการตัดไม้บลัดอย่างไม่ระมัดระวังจนทำให้บางชนิดใกล้จะสูญพันธุ์

สถานะการอนุรักษ์และไซเตส (CITES)

เนื่องจากความต้องการที่สูงมากของไม้บลัดในตลาดโลก ทำให้บางสายพันธุ์เริ่มเข้าสู่ภาวะเสี่ยงสูญพันธุ์ Pterocarpus angolensis หรือ African Bloodwood เป็นตัวอย่างหนึ่งที่ได้รับผลกระทบหนัก สายพันธุ์นี้ถูกจัดให้อยู่ในสถานะใกล้สูญพันธุ์ในบางประเทศที่มีการตัดไม้เพื่อการส่งออกอย่างหนัก และนอกจากนี้ การเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศยิ่งส่งผลกระทบต่อการเจริญเติบโตของไม้บลัดในป่าธรรมชาติ เพื่อควบคุมการค้าไม้บลัดและป้องกันการสูญพันธุ์ ไซเตส (CITES - Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) ได้ออกมาตรการควบคุมการค้าไม้บลัดจากแหล่งต่าง ๆ โดยต้องมีใบอนุญาตพิเศษในการนำเข้าและส่งออก เพื่อลดการค้าอย่างไม่ยั่งยืนและช่วยอนุรักษ์สายพันธุ์ไม้บลัดให้คงอยู่ในธรรมชาติ

การอนุรักษ์ไม้บลัด

การอนุรักษ์ไม้บลัดในปัจจุบันมีหลายวิธี ทั้งการควบคุมการค้า การส่งเสริมการปลูกป่า และการสร้างความตระหนักรู้ในชุมชน การจัดทำโครงการปลูกป่าเป็นหนึ่งในวิธีที่สำคัญเพื่อทดแทนปริมาณไม้บลัดที่ถูกตัดไป นอกจากนี้ การใช้ไม้ทดแทนจากแหล่งที่ยั่งยืน เช่น การใช้ไม้จากฟาร์มปลูกแทนการใช้ไม้ป่าธรรมชาติ ก็เป็นแนวทางที่ช่วยลดการตัดไม้บลัดในป่าธรรมชาติ องค์กรอนุรักษ์และรัฐบาลในหลายประเทศได้ร่วมมือกันในการจัดการปัญหานี้ เช่น ในประเทศแอฟริกาใต้และบอตสวานา ได้มีการออกกฎหมายควบคุมการตัดไม้บลัดอย่างเข้มงวด รวมถึงส่งเสริมการปลูกไม้ในพื้นที่ชุมชนเพื่อให้ประชาชนมีทางเลือกในการใช้ไม้ที่ไม่ส่งผลกระทบต่อธรรมชาติ การอนุรักษ์ยังเน้นการสร้างความรู้ให้กับผู้บริโภคในการเลือกใช้ผลิตภัณฑ์จากไม้ที่มาจากแหล่งปลูกอย่างยั่งยืน และมีการออกใบรับรองเช่น FSC (Forest Stewardship Council) ที่ช่วยให้ผู้บริโภคสามารถเลือกผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนสนับสนุนการอนุรักษ์